إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا (اسراء/7) اگر احسان و خوبی کنید ، به خودتان خوبی کرده اید و اگر بدی کنید ، به خود بدی کرده اید .
2- چو ایزد ببندد ز حکمت دری به رحمت گشاید در دیگری
مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِّنْهَا أَوْ مِثْلِهَا (بقره /106) هر آیه ای را که منسوخ کنیم یا آن را متروک سازیم ، بهتر از آن یا مثل آن را می آوریم .
3- واعظان کین جلوه بر محراب و منبر می کنند
چون به خلوت می روند آن کار دیگری می کنند
أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ (بقره/44) آیا مردم را به خیر و نیکی سفارش می کنید و خودتان را فراموش می نمائید.
4- مور همان به که نباشد پرش
ویا این مثل :
خدا خر را شناخت و شاخش نداد
و همچنین :
آن دو شاخ گاو اگر خر داشتی یک شکم در آدمی نگذاشتی
وَلَوْ بَسَطَ اللَّهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِی الْأَرْضِ (شوری /27) اگر خداوند دزقش را برای بندگانش زیاد کنند ، در زمین طغیانمی کنند .
5 - جواب ابلهان خاموشی است
إِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَاماً (فرقان /63) هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب می سازند ، سلام می دهند .
6 - بنی آدم اعضای یکدیگرند
مز د آن گرفت جان برادر که کار کرد وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى (نجم /39) برای انسان جز آنچه که سعی کرده نخواهد بود .
7- یار بی پرده از در و دیوار در تجلی است یا اولی الابصار
فَأَیْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ وَاسِعٌ عَلِیمٌ (بقره /115) به هر طرف که روی بگردانید ، آنجا وجه الله است و روی به جانب خداست .
8- سحرخیز باش تا کامروا باشی
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسَى أَن یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَاماً مَّحْمُوداً (اسراء /79) قسمتی از شب بیداری کن و نافله به جا بیاور تا خداوند تو را به مقام محمود برساند .
9- چیست احسان ، را مکافات ای پسر ؟
لطف و احسان و ثواب معتبر هَلْ جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ (الرحمن /60) آیا پاداش احسان ، چیزی غیر از احسان است ؟
10- اندر پس هر گریه ، دو صد خنده مهیاست .
إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً(شرح/6) با هر سختی ، آسانی است .
11- گله از هیچ کس نباید کرد
کز تن ماست آنچه بر تن ماست وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ(شوری /30) هر مصیبت و گرفتاری که برایتان پیش می آید به دست خودتان ایجاد شده است .
12- با سیه دل چه سود گفتن وعظ نرود میخ آهنین در سنگ
أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ (بقره/6) آنها را انذار دهی یا ندهی (فائده ندارد و ) آنها ایمان نمی آورند.
13- شکر نعمت ، نعمتت افزون کند
کفر ، نعمت از کفت بیرون کند
لَئِن شَکَرْتُمْ لأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ(ابراهیم /7) اگر شکر کنید ، نعمتها را بر شما افزون می کنم و اگر کفران نعمت کنید عذاب من شدید است .
14- عیسی به دین خود و موسی به دین خود .
لَکُمْ دِینُکُمْ وَلِیَ دِینِ (کافرون /6) دین شما برای خودتان و دین من برای خودم .
15- الا یا ایها الساقی ادر کأساً وناولها
که عشق آسان نمود اول ولی افتاد و مشکلها أَحَسِبَ النَّاسُ أَن یُتْرَکُوا أَن یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ (عنکبوت/2) آیا مردم فکر می کنند همین که گفتند ایمان آوردیم ، رها می شوند و امتحان نمی گردند ؟
16- کسی کو به رَه ، بر کند ژرف چاه سزد گر کند خویشتن را نگاه و یا
بد مکن که بدافتی چَه مَکَن که خود افتی
(عنکبوت/2) نیرنگ بد ، فقط گریبانگیر اهلش می شود .
17- مخور هول ابلیس تا جان دهد هر آنکس که دندان دهد نان دهد
(هود /6) هیچ جنبنده ای در زمین نیست مگر این که رزقش بر عهده خداوند است .
18- آن که او از آسمان باران دهد می تواند کو برحمت نان دهد
(بقره/22) از آسمان باران فرستاد و به وسیله ی آن میوه هائی به وجود آورد تا رزق شما گرداند.
19- گر مذهب عاشقان عاقل داری یک دوست بسنده کن که یک دل داری
(احزاب/4) خداوند در باطن هیچ مردی ، دو قلب قرار نداده است .
20- شاید که چو وابینی خیر تو در این باشد . (بقره/213) چه بسا شما از چیزی بدتان بیاید و آن برای شما خیر باشد .
22- اگر تیغ عالم بجنبد زجای تبرد کسی ، گر نخواهد خدای
(عنکبوت /24) گفتند : بکشید و بسوزانید ولی خداوند ، او (ابراهیم ) را از آتش نجات داد.
23- رنگ رخسار ، خبر می دهد از سر درون .
(الرحمن/41) بد کاران ، به سیمایشان شناخته می شوند .
24- عزیزان! ز آموختن چاره نیست که گوید که دانا و نادان یکی است ؟
(زمر/9) آیا کسانی که می دانند و آگاهند ، با کسانی که نمی دانند ، برابرند؟
25- از اینجا رانده و از آنجا مانده .
(حج/11) در دنیا و آخرت ضرر کرده اند .
26- ما را به خیر و شما را به سلا مت .
(کهف/7 اینجا محل جدائی من و تو است .
27- نه چندان بخور کز دهانت بر آید نه چندان که از ضعف جانت در آید
(اسراء/29) هرگز دستت را به گردنت زنجیر مکن ( و بخل نورز ) و بیش از حد نیز دست خود را مگشا.
28- از مکافت عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو
(زلزال/ هر کس به اندازه ی ذره ای کار خیر انجام دهد پاداشش را می بیند و هر کس هم که کار شر و بدی انجام دهد نتیجه ی آن را خواهد دید .
29- آشپز که دو تا شد ، آش یا شور است یا بی نمک .
ویا :
به یک تاجوَر ، تخت باشد بلند چو افزون شود ، مُلک یابد گزند
یا این مثال :
دیگِ شراکت به جوش نمی آید
(انبیاء /22) اگر در زمین و آسمان خدائی جز خداوند یگانه بود ، آن دو به فساد کشیده می شدند .
30- آتش چو بر افروخت ، بسوزد تر و خشک .
( انفال /25) بترسید از بلائی که وقتی می آید ، فقط به ستمکاران شما نمی رسد . ( بلکه ظالم و مظلوم ، هر دو را فرا می گیرد ).
31- آنکه هفت اقلیم عالم را نهاد هر کسی را هر چه لایق بود داد
(طلاق/3) خداوند ، برای هر چیزی ، اندازه ای قرار داد .
32- هر عمل ، اجری و هر کرده ، جزائی دارد .
(مدثر / 3 هر کس در گرو عملی است که انجام داده است .
33- با خلق ، کرم کن که خدا با تو کرم کرد .
( قصص / 77) به خلق ، نیکوئی کن . همچنانکه خداوند به تو نیکوئی و احسان کرد .
پاسخ: ضرب المثل های فارسی وآیات قرآنی